Conservatoir beslag: een blanco cheque voor het Openbaar Ministerie (?)

In deze blog gaat mr. M.A.M. (Maarten) Pijnenburg in op de grote gevolgen die een beslaglegging op u kan hebben en pleit hij voor het niet langer automatisch verlenen van een dergelijk beslag. De lat voor beslaglegging moet omhoog.

De ontnemingsvordering van Willem Holleeder werd vorig jaar van 17 miljoen bij de rechtbank teruggebracht tot € 900.000 bij het Gerechtshof. Hoewel rechtbanken en Hoven vanzelfsprekend een verschillende zienswijze kunnen hebben, geeft dit wel te denken hoe extreem de verschillen kunnen uitvallen, zelfs als hetzelfde feitencomplex (de afpersing van Paarlberg) hieraan ten grondslag ligt .

Afpaktaarten

Dit zijn twee voorbeelden over verschillende zienswijzen van rechters, maar minstens zo belangrijk is wat hieraan voorafgaat. Het Openbaar Ministerie kan, en wordt via intern beleid aangespoord, om zoveel mogelijk geld van verdachten af te pakken. Er worden zelfs “afpaktaarten” uitgedeeld aan de officieren van justitie die de beste resultaten leveren.

Misdaad mag niet lonen en met deze gedachte is er een steeds ruimer arsenaal aan wetgeving ingevoerd dat het mogelijk maakt om gesteld crimineel vermogen te ontnemen, en in afwachting van een rechterlijk oordeel te “bevriezen”.

Op het eerste gezicht geen onredelijke gedachte. Velen zullen zich kunnen vinden in de bestrijding van criminaliteit en daarmee de bestrijding van de winstgevendheid hiervan.

“Pluk ze”-wetgeving

Door het sinds de invoering van de zogenaamde “Pluk ze”-wetgeving steeds maar weer ruimer geworden mogelijkheden om beslag te leggen op vermogen waarvan op dat moment in veel gevallen maar slechts een lichte verdenking bestaat, dat het te maken heeft met criminaliteit, ontstaat er een situatie die meer het karakter krijgt van een zelfstandigeafstraffingvan een verdachte, dan het oorspronkelijke uitgangspunt van het veiligstellen van vermogen voor een later vast te stellen verhaalsrecht.

Ik heb het over afstraffen en vermijd bewust de term berechting, omdat ik vind dat bij de toepassing van het conservatoir beslag in ons huidige strafproces het karakter van een serieuze rechtsgang ontbreekt.

Veelvoorkomend voorbeeld uit de praktijk

Ik zal dat illustreren aan de hand van een helaas niet atypisch voorbeeld uit de praktijk. Stel u wordt verdacht van deelname aan een criminele organisatie. In de praktijk is het hebben van contacten met criminelen, opgeteld met wat vage verwijzingen naar u, of iemand met dezelfde naam voldoende om u in ieder geval voorlopig, niet alleen van uw vrijheid, maar ook van uw bezittingen te beroven. 

Als de gestelde criminele organisatie volgens het Openbaar Ministerie enorme winsten maakt, dan wordt er in het kader van het conservatoire beslag vrij gemakkelijk vanuit gegaan dat al deze gestelde winsten bij u terecht zijn gekomen. Er kan beslag worden gelegd op uw volledige vermogen, ook als het niet op uw naam staat en men denkt dat u het heeft “veilig gesteld”. Zeker bij zaken met internationale aspecten, kan het nog wel eens jaren duren voordat de rechter definitief uitspraak doet. Al deze tijd blijft bij u het financiële zwaard van Damocles boven uw hoofd hangen. 

Dit betekent dat uw banksaldi kunnen worden bevroren, terwijl uw financiële verplichtingen zoals hypotheekrente doorlopen. Uw relatie met uw bank zal er in de regel ook nietbeter van worden, en in de meeste gevallen uitmonden in een einde van uw bankrelatie, waarbij de bank meestal verwijst naar algemene voorwaarden. Zelfs als u een avondje gaat stappen kunnen sieraden en horloges van uw lichaam worden gestript, onder verwijzing naar de beslissing van de rechter-commissaris die de officier van justitie toestemming heeft gegeven om tot het totaalbedrag van de gestelde winst, of zelfs daarboven; alles van u in beslag te nemen.

Uw (bedrijfs)auto zal waarschijnlijk ver voordat de rechter zich over uw dossier buigt al voor een prijs ver beneden marktwaarde zijn verkocht via de Dienst Domeinen.

Onschuldpresumptie

Laten we niet vergeten: u bent nog niet veroordeeld. Uw schuld is nog niet door de rechter vastgesteld, maar als voorschot worden er wel allerlei maatregelen genomen die voor u zeer nadelig kunnen uitpakken, en uw maatschappelijke bestaan volledig op zijn kop zetten.

Hoe kan dit zo gebeuren. De Nederlandse rechter hoeft als er wordt geklaagd over in beslag neming alleen maar te oordelen of het “hoogst onwaarschijnlijk is”, of er later door de rechtbank een ontnemingsmaatregel of een geldboete zal worden opgelegd.

Het zal u niet verrassen dat tijdens een proces, waarbij het Openbaar Ministerie iemand als verdachte aanmerkt het niet snel hoogst onwaarschijnlijk is dat er een veroordeling zal volgen met een geldboete of ontneming. Zelfs in het geval u als verdachte een sterke zaak heeft zal aan het openbaar ministerie de ruimte worden gegeven om u tot het einde van de rit als verdachte te zien. Waardoor de rechter vrij gemakkelijk binnen de bandbreedte die de wet hem geeft, u in het ongelijk kan stellen. Een verdenking wordt vrij snel aangenomen en de rechtbank heeft nog geen uitspraak gedaan.

Zwarte gat van het strafrechtelijk onderzoek

Steeds vaker en steeds sterker gaan er stemmen op om deze procedure die als het zwarte gat van het strafrechtelijk onderzoek wordt gezien op de schop te nemen, en aansluiting te zoeken bij wat meer rechtvaardige criteria. Het is goed verdedigbaar, om net als bij vrijheidsberoving, te eisen dat er meer dan een enkele verdenking tegen u moet bestaan. In verband met het beslag zouden er dan sterkere aanwijzingen moeten bestaan dat uw vermogen een criminele herkomst heeft. 

Op dit moment is het een soort automatisme van rechters om op basis van eenzijdige informatie van het Openbaar Ministerie deze blanco cheque af te geven. Deze praktijk moet worden doorbroken. In plaats van een vrijwel onmogelijke bewijslast, gekoppeld aan een voorspelling over een proces dat nog niet heeft plaatsgevonden, zal het Openbaar Ministerie moeten onderbouwen dat uw vermogen crimineel is, althans dat er sterke aanwijzingen zijn dat dit het geval is. 

Pas dan kan er een vraagteken aan de titel van de column worden toegevoegd.

Wordt u verdacht van een misdrijf en is er beslag gelegd op uw bezittingen? Neem dan contact met ons kantoor op om de mogelijkheden te bespreken (020-5237667). 

Maarten Pijnenburg (advocaat)

Lees ook

Nieuws