In deze blog gaat mr. N.W.A. (Nancy) Dekens in op de strafzaak tegen de tramschutter Gökmen T. en de vraag of een levenslange gevangenisstraf dan wel een lange tijdelijke gevangenisstraf mét TBS met dwangverpleging voor de hand ligt. Mr. Dekens gaat daarbij in op een recente strafzaak waarin zij een persoon bijstond en die vreesde voor een TBS-behandeling.
Echt gestoord of een ongekend grof acteerwerk?
Afgelopen week ontploften de media over het gedrag van Gökmen T., ook wel bekend als de tramschutter. Tegen de slachtoffers en nabestaanden, tegen de rechtbank, tegen zijn opgelegde advocaat, tegen wie niet.
De zaak Gökmen T.
Het gedrag zoals omschreven – ik was er zelf niet bij – is onthutsend. En vrij ongekend. Om die reden is het de grote vraag of de tramschutter Gökman kortweg gek is, en ontoerekeningsvatbaar, of dat hij een onbeschoft toneelstuk opvoert in de hoop geen levenslang te krijgen, maar een tijdelijke gevangenisstraf in combinatie met TBS. In dat laatste geval houdt hij het meeste perspectief op vrijheid op enig moment. Want de combinatie levenslang en TBS mag juridisch niet.
Het OM eiste vorige week levenslang. Hoewel hij geen advocaat wil, heeft hij desondanks een advocaat opgedrongen gekregen door de rechtbank, die later een gevangenisstraf in combinatie met TBS bepleitte.
De grote vraag is wat de rechtbank besluit te doen.
Nu is deze zaak volop in de publiciteit. Het strafproces is in min of meer volledig in het openbaar behandeld. De gehele samenleving heeft een mening over het provocerende gedrag van Gökman.
Een voorbeeld uit mijn praktijk
Het komt vaker voor dat ernstige feiten worden gepleegd waarbij een verdachte bizar gedrag laat zien en niet lijkt te begrijpen (of doet alsof) dat hij wordt vervolgd voor ernstige feiten.
Afgelopen jaren heb ik een man bijgestaan die bij de politie puntgaaf bekende zijn zus te hebben gewurgd. Vol verdriet. Anderhalf jaar later ontkende deze man alles. Hij ontkende niet alleen dat hij zijn zus zou hebben gewurgd, maar hij ontkende ook dat hij ooit een zus had gehad. De verklaring die hij bij de politie had afgelegd was niet door hem afgelegd, maar door iemand anders die precies op hem leek. In de gevangenis zaten meer mannen met dezelfde naam en geboortedata als hijzelf en zij zagen er allemaal net zo uit als hij. Deze hele zaak ging niet over hem. Het was allemaal één grote vergissing dat hij werd berecht en die andere mannen niet.
Bij deze zaak waren geen media aanwezig. De dochter van het slachtoffer, het nichtje van cliënt was er wel. Het was voor haar een ontluisterend tafereel. Zij hoorde de man die zij kende als haar lievelingsoom zeggen dat hij haar moeder nooit had gekend en haarzelf ook niet kende.
Tijdens de inhoudelijke behandeling bleef mijn cliënt herhalen dat het allemaal een grote vergissing was en dat hij niet degene was om wie de zaak ging. Het zou heel raar zijn als hij straf zou krijgen voor iets wat hij niet had gedaan. Er was op de zitting geen normaal gesprek met hem te voeren.
Het Pieter Baan Centrum
Het stond in schril contrast met de man die anderhalf jaar geleden vol verdriet en wroeging verklaarde wat hij had gedaan en hoe hij had gehandeld.
De rechtbank gelastte op enig moment in het vooronderzoek een onderzoek in het Pieter Baan Centrum. Daar was cliënt heel erg bang voor. Hij vreesde TBS. De wachtlijst voor opname in het Pieter Baan Centrum was lang. Cliënt gleed intussen steeds verder af in zijn eigen denkwereld. Niemand kon meer tot hem doordringen. Ik ook niet.
Het onderzoek in het Pieter Baan Centrum leidde niet tot een behandeladvies. Cliënt had gedurende zijn observatieperiode niet aan het onderzoek meegewerkt. Dat kwam volgens de onderzoekers door zijn pathologie, het was geen verdedigingstactiek. Het Pieter Baan Centrum stelde vast dat de man die zij onderzochten psychotisch was ten tijde van zijn opname. Maar zij konden niet vaststellen dat hij dat ook al was ten tijde van het delict, of daaraan voorafgaand. Er werd geconcludeerd dat cliënt vermoedelijk door stress psychotisch was geraakt. En dat zijn persoonlijkheid daar vatbaar voor is. Het komt erop neer dat cliënt een stoornis in de geestvermogens had. Over het gevaar voor herhaling heeft men niets kunnen vaststellen. Het Pieter Baan Centrum adviseerde daarom geen TBS.
De afloop van deze strafzaak
Het Openbaar Ministerie stelde bij requisitoir: het is te gevaarlijk deze man zonder behandeling de straat op te sturen. De eis: 6 jaar gevangenisstraf en TBS.
Ik pleitte om geen TBS op te leggen. Cliënt wilde dat immers pertinent niet. En ontkende inmiddels hardnekkig het delict te hebben gepleegd. Ik kon niet anders dan dat standpunt innemen. Ik was immers zijn advocaat. Omdat ik wel in de gaten had dat de rechtbank hoogst waarschijnlijk toch TBS zou opleggen, pleitte ik daarnaast voor een zo kort mogelijke gevangenisstraf, zodat cliënt zo snel mogelijk een behandeling zou krijgen.
De rechtbank legde in deze zaak zoals verwacht TBS met dwangverpleging op. In combinatie met 3 jaar gevangenisstraf. De rechtbank concludeerde, dat cliënt psychotisch was ten tijde van het delict, en dat hij dat nog steeds was. Qua uitkomst was deze straf de absolute bodem. Daar was ik van overtuigd.
Ik had het niet verwacht, maar mijn cliënt aanvaardde het vonnis en hoopte snel te worden geplaatst in een kliniek. Er is geen hoger beroep ingesteld, ook niet door de officier van justitie.
Enkele maanden later was zijn plaatsing in een TBS kliniek gerealiseerd.
De straf voor de tramschutter
Op grond van dit alles vroeg ik me af of deze cliënt nou echt zo in de war was of deed alsof om niet te hoeven praten over wat er was gebeurd omdat het voor hem te pijnlijk was.
Voor wat betreft de tramschutter Gökmen T. staat naar mijn overtuiging één ding vast: hij gaat een zeer lange gevangenisstraf tegemoet. Bij levenslang, en met TBS. Voor de hoogte van de gevangenisstraf die wordt opgelegd zal het weinig uitmaken of zijn gruwelijke daad nou uit een psychische stoornis is ontstaan of niet. Datzelfde geldt voor zijn houding op de zitting. Het komt erop neer dat de impact van zijn daden op onze samenleving zo groot is dat hij de komende decennia geen vrijheid zal kennen. En dat is in zijn geval terecht.
Lees hier ook een eerdere blog van mijn kantoorgenoot Jordi l’Homme over de veranderingen met betrekking tot de levenslange gevangenisstraf.
Lees ook over ons specialisme levensdelicten en overige geweldsdelicten.
