Geweld door de politie. Is de politie terecht de gebeten hond?

Geweld door de politie. Is de politie terecht de gebeten hond?

Dat de coronapandemie een sterke polarisatie heeft opgeleverd in de samenleving is een open deur. Demonstraties tegen de beperkende coronamaatregelen, krijgen steeds meer een grimmig karakter en ontaarden regelmatig in een soort veldslag. Waar de politie door het wegvallen van voetbalwedstrijden met publiek leek te zijn ontheven van haar ordetaak bij deze haast middeleeuwse veldslagen, kwam er een nieuw en minstens zo intensieve taak bij: het beteugelen van coronarellen. Geen eenvoudige taak voor een toch al zwaar belaste organisatie. Het recht om te demonstreren ontaardde regelmatig in een soort zelfgecreëerde verworvenheid om te rellen. De beelden van stenengooiende demonstranten tegen politiemensen, auto’s en niet te vergeten paarden zijn bij iedereen bekend. Actie leidt tot reactie en het is dan ook niet verrassend dat de politiefunctionarissen hierdoor harder zijn gaan optreden, en dat er meer geweld wordt toegepast.

Hoe moet hiermee worden omgegaan?

Het is op zichzelf niet vreemd en onlogisch, dat er vanuit de handhaving strenger zal moeten worden opgetreden wanneer burgers zich met geweld tegen de overheid keren. Deze maatschappelijke ontwikkeling was voor het uitbreken van de pandemie al gaande, en vooral de problematiek van ziekenhuizen en ambulancepersoneel kreeg veel aandacht. Deze week heeft de VN rapporteur Nils Melzer op het gebied van marteling en andere vormen van inhumane bejegening, via Twitter in een bericht vol hoofdletters en uitroeptekens zijn afkeuring uitgesproken over het optreden van ME’ers op het Haagse Malieveld vorig jaar. Het ging hierbij om het optreden waarbij er met wapenstokken werd ingeslagen op een demonstrant die werd aangehouden met behulp van een hondengeleider. De VN rapporteur noemde dit optreden ‘één van de walgelijkste voorbeelden van politie geweld sinds de arrestatie met dodelijk gevolg van de zwarte Amerikaan George Floyd in Minneapolis in 2020’.

(On)vermogen tot zelfreflectie bij OM en politie

Deze spijkerharde uitspraak is hard aangekomen bij de Nederlandse politiebonden en hebben geleid tot het indienen van een klacht bij de Verenigde Naties tegen de VN rapporteur. Al eerder was door het Openbaar Ministerie bekendgemaakt dat de agenten vanwege buitensporige geweldsuitoefening zouden worden vervolgd. Een juiste beslissing van het Openbaar Ministerie, waarbij als enig kritiekpunt geldt, dat deze beslissing wel wat lang op zich heeft laten wachten. De beelden dateren van maart vorig jaar en de beslissing om twee betrokken agenten te vervolgen werd in december genomen. In ieder geval toont het Openbaar Ministerie als opsporingsinstantie nog enige zelfreflectie, door verantwoordelijkheid te nemen voor het overheidsoptreden. Helaas kan ditzelfde niet worden gezegd over de reactie van de politiebonden. Men kiest duidelijk voor de aanval als verdediging. De VN rapporteur en tevens hoogleraar internationaal recht en mensenrechten is bevooroordeeld en had -kort samengevat- te weinig oog voor de context, waarbij het optreden van de demonstrant die met een startkabel zwaaide eveneens diende te worden betrokken.

De beelden zelf zijn de context

Hoeveel context is er nodig als er op beelden te zien is dat een demonstrant met wapenstokken in elkaar wordt geslagen terwijl politiehonden eveneens worden ingezet? Wat mij betreft is dit een retorische vraag. Dat de demonstrant zich voorafgaand aan zijn aanhouding gewelddadig heeft gedragen, mogen we hopen. Anders zou het politiegeweld nog stuitender zijn. Normaal gesproken is zijn gewelddadige gedrag juist de reden van zijn aanhouding! Wat we zien is een weerloze arrestant, die “geen kant op kan“ en politieagenten die blijven doorslaan met een wapenstok. Dit is wat mij betreft de context, en al het overige wat daaraan mogelijk voorafging lijkt me niet erg relevant voor de beoordeling van het politieoptreden. Het zou het gezag van de politie goed doen, om zich niet te keren tegen de VN rapporteur, maar tegen de functionarissen, die over de schreef zijn gegaan, om hiervan te leren. Don’t shoot the messenger. Door vooral te verwijzen naar de context, wordt op zijn minst indirect het excessief geweld vergoelijkt. Het aanvallen van de rapporteur bevordert de discussie niet. Het lijkt me ook niet van belang dat de beelden afkomstig zijn van een obscure nieuwszender of website, tenzij het beeldmateriaal zelf ter discussie staat.

Toename klachten over optreden politie

Ikzelf vind de vergelijking met George Floyd ook te zwaar aangezet. In deze zaak werd de nek van de arrestant 9,5 minuut afgekneld tot de dood erop volgde. De inmiddels ex-agent is wegens moord veroordeeld tot 22,5 jaar cel. Onvergelijkbare zaken wat mij betreft. Toch is het goed om ook buitensporig politie geweld in Nederland zwaar aan te zetten al was het alleen al om aandacht te vragen voor dit serieuze maatschappelijke probleem. Laten we niet vergeten. Ook in een breder perspectief is er een toename van een vijfde van het aantal klachten over het politieoptreden. Hetzelfde geldt voor klachten over racisme bij de politie. Ook daarop werd door de politie ontwijkend en halfslachtig gereageerd. Niet het optreden zelf zou de oorzaak zijn, maar de toegenomen aandacht voor racisme onder meer door de zaak George Floyd. Ook hier lijkt de politie het (politie)paard achter de wagen te spannen, en niet de hand in eigen boezem te steken, om te streven naar een zo zuiver mogelijk politieoptreden. Ik besef dat het pijnlijk en niet eenvoudig is, maar juist de kritische houding naar de eigen organisatie, die het geweldsmonopolie bezit, kan juist leiden tot meer respect voor de politie in de samenleving.

Maarten Pijnenburg

Advocaat Dekens Pijnenburg advocaten

Lees ook

Nieuws