Gratie Masmeijer mistig als de uitkomst van een tv-quiz
Vorige week ontstond er veel ophef in de media toen bekend werd dat de voormalige NCRV quizmaster Frank Masmeijer, door een geslaagd gratieverzoek vervroegd in vrijheid is gesteld.
Masmeijer was eerder door de Belgische rechter onherroepelijk veroordeeld tot een gevangenisstraf van negen jaar vanwege de betrokkenheid bij de smokkel van 467 kg cocaïne. Toen Masmeijer werd vrijgelaten zat hij zijn straf al uit in Nederland. Nederlanders mogen alleen maar naar een ander land worden overgeleverd (uitlevering binnen Europa), als de garantie wordt gegeven dat zij hun straf in Nederland mogen gaan uitzitten, en dat was hier het geval.
Iedere gedetineerde heeft het recht om gratie te vragen aan de Koning om een straf niet uit te moeten zitten, om of vervroegd in vrijheid te worden gesteld. In België heet dit wat mooier: genade. Bij gratieverlening gaat het om omstandigheden waar de rechter die verantwoordelijk is voor het opleggen van een onherroepelijke straf geen rekening mee heeft gehouden en die voor hem aanleiding zouden zijn geweest om geen of een andere straf op te leggen. Ook kan er gratie worden verleend als het voortzetten van een straf geen doel meer dient, bijvoorbeeld in het geval van een sterk verslechterde gezondheid.
Ophef over gratiebesluit
Vanwaar de ophef over de vervroegde invrijheidstelling van Masmeijer? Zijn advocaat Geert-Jan Knoops was in eerste instantie verbaasd, maar reageerde kort hierop, door te melden dat hij de ophef over de vervroegde invrijheidstelling hypocriet vond. Masmeijer heeft succesvol gebruik gemaakt van zijn recht om gratie te vragen, wat hem dus kennelijk is gelukt. Een waterdichte redenering zoals we van een uitstekende advocaat kunnen verwachten.
Toch begrijp ik de ophef wel. Niet zozeer vanwege de vervroegde invrijheidstelling op zichzelf en het door velen genoemde “verkeerde signaal” dat van de gratiering uit zou gaan. Het kan zo zijn dat Frank Masmeijer terecht gratie heeft gekregen, maar de “zomer-rel” zou waarschijnlijk niet zijn ontstaan als we zouden weten welke belangenafweging aan de gratieverlening ten grondslag ligt. Misschien is hij ernstig ziek, of heeft hij andere zwaarwegende belangen waardoor het terecht kan zijn dat hij vervroegd in vrijheid wordt gesteld, maar we weten het niet.
Manco gratieprocedure
De gratieverlening van Masmeijer legt vooral de zwakte in onze gratieprocedure bloot. Rechtspraak is in Nederland zoveel mogelijk openbaar om de maximale controle op de rechtsgang mogelijk te maken om bijvoorbeeld te kunnen beoordelen of de verdachte een eerlijk proces krijgt.
Bij gratieverzoeken ligt dit anders. De privacybelangen van de veroordeelden wegen in deze procedure zwaarder dan de transparantie van het proces. De vraag is of dit beginsel niet aan herziening toe is, nu de persoonlijke belangen in het strafproces in beginsel eveneens in de openbaarheid worden besproken en zoals in dit geval bovendien de veroordeelde zelf met het nieuws naar buiten komt. Het onderscheid tussen de strafprocedure, waarbij de uitspraak in de openbaarheid geschiedt en de gratieprocedure waarbij er een soort “orakelachtig” proces plaatsvindt, waarbij buitenstaanders slechts kunnen gissen wat de beweegredenen zijn van de Koning die gratie verleent, is niet goed te begrijpen.
Die laatste rol komt sowieso verwarrend en archaïsch over nu vaststaat dat de Koning geen enkele rol speelt in de procedure, maar dat vooral het Openbaar Ministerie en als laatste het gerechtshof het oordeel velt.
Meer transparantie
Wat is erop tegen om, zoals ook bij uitspraken van rechtbanken, gerechtshoven en de Hoge Raad gebeurt; de belangrijkste beslissingen te publiceren? Zelfs de beklagzaken van gedetineerden kunnen via verschillende sites worden geraadpleegd. Het is niet duidelijk waarom dit niet gebeurt in de gratieprocedure. Pas dan kan iedereen “frank en vrij” een mening vormen over de uitkomst, en komen dit soort beslissingen (afhankelijk van de inhoud) mogelijk niet “als een baksteen uit de hemel vallen”.
Advocaat Dekens Pijnenburg advocaten
