Conservatoir beslag

Nancy Dekens in Panorama (3): in beslag genomen goederen

door

Voor Panorama schrijft mr. N.W.A. (Nancy) Dekens de komende weken een seriereeks over het in botsing komen met de wet. In de editie van 10 juni gaat het over in beslag genomen goederen.

Toestemming geven om te doorzoeken? Let op!

Het moet behoorlijk overrompelend zijn geweest. Drie maanden geleden stond de politie bij de moeder van een voor mij toekomstige klant thuis ineens aan de deur. De boodschap? Als de moeder geen toestemming gaf om de kamer van haar 19-jarige zoon te doorzoeken zouden ze terug komen met een huiszoekingsbevel. Het hele huis zouden ze dan overhoop halen, dat wilde ze toch zeker niet? Moeder was zeer geïntimideerd. Ze gaf toestemming die kamer te doorzoeken. Ze had er totaal geen rekening mee gehouden dat de politie in de slaapkamer van haar 19-jarige zoon spullen zou aantreffen die verboden waren of verdacht zouden zijn. Dat gebeurde helaas wel. 

De politie trof in die slaapkamer een kluis aan met daarin meer dan € 12.000,00. Voor een jonge knul is dat een behoorlijke hoeveelheid contant geld. Daarnaast wordt een geldtelmachine en een paar wikkels cocaïne in de slaapkamer aangetroffen. Alles neemt de politie mee, met inbegrip van de kluis zelf. Net als een laptop en mobiele telefoon. Als de politie weg is besluit de moeder mij in te schakelen.

Zij voelde zich rot dat door haar toedoen haar zoon werd opgepakt door wat er in zijn kamer lag. De verdenking: drugshandel en witwassen. Aan het geven van die toestemming voor de doorzoeking was op dat moment niets meer te veranderen. Aan de vondst van die spullen evenmin. Dus probeerde ik haar gerust te stellen en verzekerde haar ervan dat ik er alles aan zou doen om haar zoon goed te helpen.

Na een nacht in de cel en een paar verhoren mocht die jongen naar huis. Dat was toen het belangrijkste. De in beslag genomen spullen bleven achter op het politiebureau en zouden nader worden onderzocht. Dat is op zich normaal. 

In beslag genomen goederen terugkrijgen

Zes weken later wil cliënt zijn spullen terug. Het gaat hem vooral om zijn telefoon en laptop. Dat hij daar dan al anderhalve maand niet over kan beschikken, begint zo onderhand behoorlijk onhandig te worden. Dat begrijp ik wel. Het Openbaar Ministerie wil echter die spullen nog niet terug geven. Zicht op een inhoudelijke zitting is er niet. Als je niets doet, blijven de spullen simpelweg onder beslag. En dat kan lang duren. 

De route die resteert is de rechtbank verzoeken de goederen terug te geven, in afwachting van de inhoudelijke behandeling van de strafzaak. Die procedure zet ik in werking. De zitting rondom de afwikkeling van het beslag wordt gepland. Maar dan gebeurt er iets heel bijzonders. Ons land valt ineens ten prooi aan het coronavirus en voor we het weten verkeren we in een “intelligente lockdown”. Voor gerechtelijke procedures houdt dat in dat ontzettend veel niet urgente zaken van de zitting worden gehaald, tot nader order. Beslagzaken worden als niet urgent beschouwd.  

De officier van justitie besluit de laptop en de telefoon terug te geven. Ik laat mijn cliënt weten dat hij deze spullen snel terug krijgt. 

Maar vervolgens gebeurt er ruim een week helemaal niets. 

Geduld hebben?

Mijn cliënt laat mij intussen weten dat hij die laptop dringend nodig heeft voor het digitale onderwijs dat hij moet gaan volgen, nu fysiek onderwijs door alle coronabeperkingen voorlopig niet plaatsvindt. Dat hij die laptop voor zijn studie nodig heeft, laat ik de officier van justitie vervolgens weer weten. Er zijn dan nog drie werkdagen voordat het digitale onderwijs daadwerkelijk begint. Voldoende tijd om de teruggave te realiseren, zou je denken. 

Niets is echter minder waar. De politie laat mij per mail weten dat de zaak nog loopt en mijn cliënt wat geduld moet hebben. In de mail stond dat ik me volgens de politie beter druk moest maken om belangrijkere zaken dan het afwikkelen van dit beslag. Inwendig ontplofte ik toen toch wel een beetje. Ik wil namelijk niets liever dan mij druk maken om andere zaken die mijn tijd ook nodig hebben. Ik heb er namelijk genoeg. Maar ik heb wel te maken met een cliënt die weken eerder te horen heeft gekregen dat de officier van justitie zijn laptop en telefoon terug zou geven. Wat vervolgens niet gebeurt. Voor mijn klant is het terugkrijgen van zijn laptop en telefoon echt belangrijk. Want het digitale onderwijs is begonnen. En hij heeft geen andere computer tot zijn beschikking. 

Ik heb de mail van de agent een uurtje laten bezinken. En vervolgens heb ik die agent uitgelegd hoe belangrijk het terugkrijgen van die spullen voor mijn cliënt is, en dat ik als advocaat dat wel serieus móet nemen. Dat dat een kernelement van mijn werk is. De reactie die volgde was begripvol. Maar ondertussen is die laptop, weer anderhalve week later, nog steeds niet terug. 

En dan wordt de zaak geseponeerd…

Nu zult u mogelijk ook denken: die knul is toch niet voor niets opgepakt? En eigen schuld, dikke bult, etc. De doorzoeking is rechtmatig gebeurd, door de toestemming van de moeder. Maar of het nou echt tot iets gaat leiden in strafrechtelijke zin, anders dan bewijs voor het aanwezig hebben van een paar wikkels coke, is nog maar de vraag. 

Ik maak het vaak mee dat mensen worden opgepakt en kort daarna weer worden vrijgelaten. De verdenking wordt dan geseponeerd. Dan is de strafzaak klaar. Als er goederen in beslag zijn genomen, gaat de afwikkeling ook in die zaken bepaald niet voortvarend. Denk aan telefoons, laptops, auto’s, etc. Spullen die je nodig hebt. En dus terug wilt hebben. 

Ondertussen is het tegelijk zo dat als je spullen dan van het Openbaar Ministerie terug mogen, en daar een besluit over ligt van het Openbaar Ministerie, of van de rechter, de feitelijke teruggave binnen 10 werkdagen concreet moet zijn gerealiseerd. En dat gebeurt te vaak niet binnen die periode. Daar kun je als advocaat vrij weinig tegen doen. Behalve bellen, mailen, mopperen, je opwinden en dat soort dingen. Je klant staat in zijn recht, maar krijgt het niet. 

Niet iedereen maakt zich daar druk om. En dat is maar goed ook. Maar voor die mensen die met smart iets nodig hebben, moet je het wel proberen te regelen.  En dat is een zeer tijdrovende gruwel. Het zou fijn zijn als er wat meer begrip is bij de politie en bij het Openbaar Ministerie, voor de mensen die dit overkomt. In plaats van dat je het gevoel krijgt dat je loopt te zeuren om niets. 

Kern van het strafrecht is dat het gaat om mensen, niet om apparaten. En dat lijken we wel eens uit het oog te verliezen. Ik zo nu en dan overigens ook. 

Ik hoop dat wanneer dit artikel wordt geplaatst, mijn klant zijn telefoon en laptop eindelijk terug heeft. De desbetreffende agent heeft inmiddels laten weten ermee aan de slag te gaan… 

Geef geen toestemming

Het is goed om u te realiseren dat wanneer u wordt gevraagd om ergens toestemming voor te geven, elke vondst van verdovende middelen of verboden goederen, rechtmatig is. 

In deze zaak gaat het om toestemming voor het doorzoeken van een slaapkamer. Maar u kunt ook denken aan een stopteken dat wordt gegeven als u een auto bestuurt, u om uw rijbewijs wordt gevraagd en de politie ruikt bijvoorbeeld hennep en vraagt of u de achterbak open wilt doen. Wat u doet. En daarin ligt drugs, contant geld en bijvoorbeeld een wapen. 

Als u toestemming heeft gegeven, kan hier geen inhoudelijk verweer meer tegen worden gevoerd. Terwijl het in dat stadium maar de vraag is of de politie deze bevoegdheid op dat moment heeft. 

Dit geldt ook voor het geven van bijvoorbeeld een toegangscode voor uw telefoon, of vrijwillig afgeven van DNA. In die situatie bent u doorgaans wel aangehouden en voorzien van een advocaat die u helpt en u dit allemaal uitlegt. 

En zo zijn er wel meer situaties denkbaar waarin u wordt gevraagd ergens aan mee te werken. 

Mijn boodschap: Laat u niet gek maken, en geef niet te lichtvaardig uw toestemming ergens voor. De gevolgen kunnen heel vervelend uitpakken.

Mogelijk bent u ook geïnteresseerd in een andere blog, waarin meer wordt uitgelegd over de soorten beslag. Lees die via deze link. 

Auto in beslag genomen?

door
Ferrari, beslag

Op het moment dat justitie uw goederen in beslag neemt, heeft dit vaak grote impact. Zo is het goed denkbaar dat uw auto in beslag wordt genomen (waardoor u niet meer naar uw werk kunt). Of uw geld (waardoor u in financiële moeilijkheden kunt komen). Of uw telefoons (waardoor u moeilijker te bereiken bent). We worden met enige regelmaat benaderd met de vraag of actie ondernomen kan worden om in beslag genomen spullen terug te krijgen. In deze blog gaat Jordi l’Homme (LL.B/BSc) in op diverse aspecten van klassiek beslag en de mogelijkheden die er zijn om dit opgeheven te krijgen. 

In essentie zijn er twee soorten beslagen die onderscheiden kunnen worden:

1) Artikel 94 Sv. Dit betreft een klassiek beslag, dat gelegd kan worden ten behoeve van: 

  • de waarheidsvinding (justitie denkt dat de auto bijvoorbeeld gebruikt is bij een strafbaar feit. 
  • het aan de dag brengen van wederrechtelijk verkregen voordeel. Justitie vermoedt dat een auto is gebruikt voor het vervoeren van drugs, waardoor winsten zijn behaald, en deze auto gekocht kon worden.
  • voorwerpen die verbeurd kunnen worden verklaard. Iemand komt meermaals met justitie in aanraking wegens het rijden zonder geldig rijbewijs. De bromfiets kan dan bijvoorbeeld verbeurd worden verklaard.
  • Voorwerpen die onttrokken kunnen worden aan het verkeer. Een pistool dat tijdens een doorzoeking is aangetroffen.

2) Artikel 94a Sv. Dit betreft een conservatoir beslag, dat de officier van justitie kan leggen om verhaalsrechten zeker te stellen. Dit hangt samen met een mogelijke geldboete of ontnemingsmaatregel. 

In deze blog gaat het over die eerste vorm van beslag. Namelijk beslag met het oog op de waarheidsvinding of het aantonen van wederrechtelijk verkregen voordeel. 

In beslag genomen?

Als een voorwerp (zoals een auto) in beslag is genomen, is een gang naar de rechter niet altijd noodzakelijk om dit voorwerp terug te krijgen. We weten met regelmaat door contact te zoeken met de officier van justitie teruggave te bewerkstelligen. 

Daarbij is het van belang dat goed gemotiveerd wordt waarom het voortduren van de beslaglegging niet (langer) gerechtvaardigd is. Zo kan het zijn dat Opsporingsambtenaren bijvoorbeeld buiten hun bevoegdheden zijn getreden. Het beslag is daardoor op onrechtmatige (of oneigenlijke) gronden tot stand gekomen. Het komt vaker voor dat uit het onderzoek is gebleken dat de auto of telefoon geen rol heeft gehad bij het misdrijf waarvan u al dan niet wordt verdacht.

De officier van justitie gaat mogelijk niet mee in het door de advocaat aangevoerde standpunt dat het voorwerp teruggeven moet worden. Er kan dan een beklagprocedure worden gestart. 

De stap naar de rechter: een beklagprocedure starten

U kunt een beklagprocedure op grond van artikel 552a Sv starten. Dit is een procedure die vóór de inhoudelijke behandeling van de strafzaak kan worden gevoerd.  

U moet niet te lang wachten met het indienen van een klaagschrift. Justitie gaat namelijk vaak over tot de verkoop van bijvoorbeeld de auto of een ander voorwerp.

Iedere belanghebbende kan een dergelijke procedure starten. Het kan zijn dat u twijfelt over of u als belanghebbende wordt aangemerkt. Neem contact met ons op om hierover uitsluitsel te krijgen.

De toetsing door de rechter

Bij een beklag dat zich richt tegen beslag volgens artikel 94 Sv, toetst de rechter: 

  • Of het belang van strafvordering verlangt dat het beslag wordt voorgezet.[1]
  • Als het antwoord op vraag 1 ontkennend is dan dient teruggave te volgen. Tenzij een ander redelijkerwijs als rechthebbende van dat voorwerp kan worden beschouwd.[2]

Zo kan het belang van strafvordering zich verzetten tegen teruggave. Dit is het geval als één van de vier hiervoor genoemde belangen van toepassing is. Het gaat dan om waarheidsvinding, wederrechtelijk verkregen voordeel, verbeurdverklaring en onttrekking. Het voortduren van het beslag is bijvoorbeeld nodig omdat de auto nog verder onderzocht wordt op aanwezige sporen. Of indien het niet hoogst onwaarschijnlijk is dat de strafrechter later het vuurwapen aan het verkeer zal onttrekken.

Overwegingen van redelijkheid en billijkheid spelen hierbij een rol. Hierdoor is het zaak dat dit goed onderbouwd wordt. De proportionaliteit speelt daar eveneens een belangrijke rol in, zo oordeelde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.[3]

Auto in beslag genomen?

Het Openbaar Ministerie beoogt te bevorderen dat niet onnodig beslag wordt gelegd. Daarbij probeert het Openbaar Ministerie beslag zo spoedig mogelijk op een juridisch correcte wijze af te wikkelen[4]. Tegelijkertijd blijkt de praktijk een stuk weerbarstiger. 

Krijgt u te maken met justitie en worden goederen van u in beslag worden, neemt u dan contact met ons op. Wij adviseren u over de haalbaarheid van het indienen van een klaagschrift. We helpen u bij de stappen die u wilt ondernemen! 

Neemt u vrijblijvend contact op met ons via het telefoonnummer 020 – 523 76 67. 

Jordi l’Homme
Juridisch medewerker Dekens Pijnenburg Strafrechtadvocaten

[1] Hoge Raad 11 december 2012, LJN BY4870. 

[2] Hoge Raad 28 september 2010, LJN BL2823. 

[3] Dzinic v. Kroatië.

[4] Aanwijzing inbeslagneming, https://www.om.nl/@86195/aanwijzing/.

Conservatoir beslag: een blanco cheque voor het Openbaar Ministerie (?)

door

In deze blog gaat mr. M.A.M. (Maarten) Pijnenburg in op de grote gevolgen die een beslaglegging op u kan hebben en pleit hij voor het niet langer automatisch verlenen van een dergelijk beslag. De lat voor beslaglegging moet omhoog.

De ontnemingsvordering van Willem Holleeder werd vorig jaar van 17 miljoen bij de rechtbank teruggebracht tot € 900.000 bij het Gerechtshof. Hoewel rechtbanken en Hoven vanzelfsprekend een verschillende zienswijze kunnen hebben, geeft dit wel te denken hoe extreem de verschillen kunnen uitvallen, zelfs als hetzelfde feitencomplex (de afpersing van Paarlberg) hieraan ten grondslag ligt .

Afpaktaarten

Dit zijn twee voorbeelden over verschillende zienswijzen van rechters, maar minstens zo belangrijk is wat hieraan voorafgaat. Het Openbaar Ministerie kan, en wordt via intern beleid aangespoord, om zoveel mogelijk geld van verdachten af te pakken. Er worden zelfs “afpaktaarten” uitgedeeld aan de officieren van justitie die de beste resultaten leveren.

Misdaad mag niet lonen en met deze gedachte is er een steeds ruimer arsenaal aan wetgeving ingevoerd dat het mogelijk maakt om gesteld crimineel vermogen te ontnemen, en in afwachting van een rechterlijk oordeel te “bevriezen”.

Op het eerste gezicht geen onredelijke gedachte. Velen zullen zich kunnen vinden in de bestrijding van criminaliteit en daarmee de bestrijding van de winstgevendheid hiervan.

“Pluk ze”-wetgeving

Door het sinds de invoering van de zogenaamde “Pluk ze”-wetgeving steeds maar weer ruimer geworden mogelijkheden om beslag te leggen op vermogen waarvan op dat moment in veel gevallen maar slechts een lichte verdenking bestaat, dat het te maken heeft met criminaliteit, ontstaat er een situatie die meer het karakter krijgt van een zelfstandigeafstraffingvan een verdachte, dan het oorspronkelijke uitgangspunt van het veiligstellen van vermogen voor een later vast te stellen verhaalsrecht.

Ik heb het over afstraffen en vermijd bewust de term berechting, omdat ik vind dat bij de toepassing van het conservatoir beslag in ons huidige strafproces het karakter van een serieuze rechtsgang ontbreekt.

Veelvoorkomend voorbeeld uit de praktijk

Ik zal dat illustreren aan de hand van een helaas niet atypisch voorbeeld uit de praktijk. Stel u wordt verdacht van deelname aan een criminele organisatie. In de praktijk is het hebben van contacten met criminelen, opgeteld met wat vage verwijzingen naar u, of iemand met dezelfde naam voldoende om u in ieder geval voorlopig, niet alleen van uw vrijheid, maar ook van uw bezittingen te beroven. 

Als de gestelde criminele organisatie volgens het Openbaar Ministerie enorme winsten maakt, dan wordt er in het kader van het conservatoire beslag vrij gemakkelijk vanuit gegaan dat al deze gestelde winsten bij u terecht zijn gekomen. Er kan beslag worden gelegd op uw volledige vermogen, ook als het niet op uw naam staat en men denkt dat u het heeft “veilig gesteld”. Zeker bij zaken met internationale aspecten, kan het nog wel eens jaren duren voordat de rechter definitief uitspraak doet. Al deze tijd blijft bij u het financiële zwaard van Damocles boven uw hoofd hangen. 

Dit betekent dat uw banksaldi kunnen worden bevroren, terwijl uw financiële verplichtingen zoals hypotheekrente doorlopen. Uw relatie met uw bank zal er in de regel ook nietbeter van worden, en in de meeste gevallen uitmonden in een einde van uw bankrelatie, waarbij de bank meestal verwijst naar algemene voorwaarden. Zelfs als u een avondje gaat stappen kunnen sieraden en horloges van uw lichaam worden gestript, onder verwijzing naar de beslissing van de rechter-commissaris die de officier van justitie toestemming heeft gegeven om tot het totaalbedrag van de gestelde winst, of zelfs daarboven; alles van u in beslag te nemen.

Uw (bedrijfs)auto zal waarschijnlijk ver voordat de rechter zich over uw dossier buigt al voor een prijs ver beneden marktwaarde zijn verkocht via de Dienst Domeinen.

Onschuldpresumptie

Laten we niet vergeten: u bent nog niet veroordeeld. Uw schuld is nog niet door de rechter vastgesteld, maar als voorschot worden er wel allerlei maatregelen genomen die voor u zeer nadelig kunnen uitpakken, en uw maatschappelijke bestaan volledig op zijn kop zetten.

Hoe kan dit zo gebeuren. De Nederlandse rechter hoeft als er wordt geklaagd over in beslag neming alleen maar te oordelen of het “hoogst onwaarschijnlijk is”, of er later door de rechtbank een ontnemingsmaatregel of een geldboete zal worden opgelegd.

Het zal u niet verrassen dat tijdens een proces, waarbij het Openbaar Ministerie iemand als verdachte aanmerkt het niet snel hoogst onwaarschijnlijk is dat er een veroordeling zal volgen met een geldboete of ontneming. Zelfs in het geval u als verdachte een sterke zaak heeft zal aan het openbaar ministerie de ruimte worden gegeven om u tot het einde van de rit als verdachte te zien. Waardoor de rechter vrij gemakkelijk binnen de bandbreedte die de wet hem geeft, u in het ongelijk kan stellen. Een verdenking wordt vrij snel aangenomen en de rechtbank heeft nog geen uitspraak gedaan.

Zwarte gat van het strafrechtelijk onderzoek

Steeds vaker en steeds sterker gaan er stemmen op om deze procedure die als het zwarte gat van het strafrechtelijk onderzoek wordt gezien op de schop te nemen, en aansluiting te zoeken bij wat meer rechtvaardige criteria. Het is goed verdedigbaar, om net als bij vrijheidsberoving, te eisen dat er meer dan een enkele verdenking tegen u moet bestaan. In verband met het beslag zouden er dan sterkere aanwijzingen moeten bestaan dat uw vermogen een criminele herkomst heeft. 

Op dit moment is het een soort automatisme van rechters om op basis van eenzijdige informatie van het Openbaar Ministerie deze blanco cheque af te geven. Deze praktijk moet worden doorbroken. In plaats van een vrijwel onmogelijke bewijslast, gekoppeld aan een voorspelling over een proces dat nog niet heeft plaatsgevonden, zal het Openbaar Ministerie moeten onderbouwen dat uw vermogen crimineel is, althans dat er sterke aanwijzingen zijn dat dit het geval is. 

Pas dan kan er een vraagteken aan de titel van de column worden toegevoegd.

Wordt u verdacht van een misdrijf en is er beslag gelegd op uw bezittingen? Neem dan contact met ons kantoor op om de mogelijkheden te bespreken (020-5237667). 

Maarten Pijnenburg (advocaat)